Akla hayale gelmeyecek gıda hileleri

Gıda teröristleri et ve süt ürünlerini hedef alırken, son dönemde bir de ‘mekanik kıyma’ vakası ortaya çıktı.

Taklit ve sahte üründe dünya üçüncüsü olan Türkiye’de en büyük tehlike ise gıdada. Sahteciliğin ekonomiye zararı hızla büyüyor. Hastalık ve ölümler ise cabası...  

Dönerden sucuğa, zeytinyağından peynire, tereyağından tavuk etine, pirinçten bala neredeyse her gıda maddesinin sahteciliği var. Halk sağlığını tehdit eden, özellikle hamile, çocuk ve yaşlılarda ölümlere yol açan gıda terörüyle ilgili tüm kamu kurumları topyekun mücadele halinde. Gıda teröristlerinin ülke ekonomisine zararı ise 20 milyar TL’yi geçiyor. Akşam gazetesinden Esin Gedik, sahte gıdalara ilişkin çarpıcı ayıntılar aktardı.

ÇÖPE ATMAK YERİNE SATIYORLAR

Gıdada en büyük tehlike et ve süt ürünlerinde yaşanıyor. Hayvanların kemiklerini, zarlarını, tavuk derilerini, bağırsaklarını toplayarak mekanik kıyma haline getiren gıda teröristleri, halka ‘ucuzluk’ adı altında çöpe atılması gereken atıkları satarak, yediriyorlar. Mekanik kıymalar döner yapımından sucuğa, lahmacundan kebaba kadar her yerde kullanılıyor.

BEYAZ GÖRÜNSÜN DİYE ÇAMAŞIR SUYUNA BATIRANLAR VAR

Hatta daha ileri gidip bayat tavukları beyaz görünsün diye çamaşır suyuna yatıranlar bile var! Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından çıkarılan gıda kodeksleri ve yönetmelikler aslında birçok ürünün içeriğini nasıl hazırlanacağını, yetiştirileceğini net olarak ortaya koyuyor.

TEBLİĞ SONRASI BAZI FİRMALAR KEPENK İNDİRDİ

Şubat ayında çıkan tebliğin ardından salam, sosis, sucuk gibi ürünlerin içine soya, kemik, tavuk eti katan birçok irili ufaklı firma pazardan çekilmek zorunda kaldı. Sektörün büyük oyuncuları “5 TL’lik sosisi 2 TL’ye satıyorlardı şimdi yapamadıkları için kepenk indirdiler” yorumunu yapıyor.

3 ANA BAŞLIKTA SAHTECİLİK

Gıdada sahteciliği 3 ana başlık altında toplamak mümkün. Et, süt ve diğer ürünler… Araştırmalar şu gruplarda sahteciliğin çok yaygın olduğunu belirtiyor: Sigara, içki, kozmetik, ilaç ilk sıralarda yer alıyor. Zeytin, peynir, et ürünleri, zeytinyağı ve bal.

HAMİLELERDE DÜŞÜK ÇOCUK VE YAŞLILARDA ZEHİRLENME TEHLİKESİ

TATLISES Gıda Genel Koordinatörü Elif Attepe, etin çok çabuk bakteri üreten bir besin olduğunu belirterek mekanik kıymalarda çok sayıda bakterinin olduğuna dikkat çekti. Bu bakterilerin de çabuk üreyerek zehirlenmelere, çok ciddi hastalıklara ve hatta ölümlere yol açtığını söyledi. Sadece ette değil süt ürünlerinde de aynı sorunun olduğunu ifade eden Attepe, durumun ciddiyetini şu sözleriyle anlattı: “Mekanik kıymalarda yer alan bakteriler hamile kadınlarda düşük tehlikesi yaratıyor, çocuk ve yaşlılarda zehirlenme hatta ölüm riski  daha yüksek olabiliyor.”  

1 TL'YE LAHMACUN YİYEN TEKRAR DÜŞÜNSÜN

Tüketicinin mekanik kıyma karıştırılmış bir ürünü anlamasının zor olduğuna dikkat çeken Attepe, en önemli göstergenin fiyat olduğunu belirtiyor. “Lahmacunun, dönerin maliyeti belli, kaliteli ve sağlıklı ürünlerden yapılmış bir lahmacunun fiyatı mininum 2.5 TL olmalı, eğer  1-1.5 liraya lahmacun satılıyorsa bilin ki içinde mekanik kıyma vardır. 2-3 TL’ye döner olmaz, bu fiyatlarla kâr ediyorsa sorun var demektir. Tüketicilerin satın alırken dikkat etmesi, ucuz diye bu sağlıksız ürünleri tüketmemesi kendi sağlıkları açısından çok önemli” önerisinde bulundu. 

MISIR ŞURUBUNDAN BAL

Gıda sahteciliğinin en yoğun olduğu ürünlerden biri de bal. Piyasada sadece mısır şurubu kullanarak sözde bal üretenler bile var. Nişasta, şekerkamışı, hidrol, parafin, akçaağaç gibi eklentilerle üretilen ballara su da katılıyor. Benzer hileler reçel ve pekmezlerde de yapılıyor.

İŞTE GIDADA EN ÇOK RASTLANAN HİLELER

KIYMAYA TIRNAK SUCUĞA SAKATAT

- Sucuk, salam, sosis: Sakatat veya kanatlı etlerin kemiğinin karıştırıldığı mekanik kıyma konuluyor.
- Kıyma: Kedi-köpek için ayrılan kemikler kıymaya katılıyor. Kıymada tavuğun gagası, tırnağına bile rastlamak mümkün.
- Beyaz peynir: Yağ oranında hile yapılarak, mayalamadan önce yağı alınıyor. Raf ömrü uzasın diye fazla nitrat katılıyor.
- Süt tozu: Tebeşir tozu bile ekleniyor.

YOĞURTTA DOMUZ DERİSİ BİLE OLABİLİR

- Yoğurt: Merdiven altı üretim yapan markasız yoğurtlarda kıvam artırmak ve su tutması için jelatin katılıyor. Jelatin, domuzun deri veya kemiklerinin kaynatılmasıyla elde ediliyor.
- Tereyağı: Bitkisel margarin de katılıyor, hatta patates püresi koyanlar bile var.
- Zeytin: Zeytin havuzlarına paslı demir atılarak zeytinler karartılıyor, tekstil boyası da renk için kullanılıyor.

ET DİYE DERİ VE KEMİK YİYORUZ

Tatlıses Gıda Genel Koordinatörü Elif Attepe, şubatta et ürünleriyle ilgili yönetmelik çıkmış olmasına karşın sorunu devam ettiğini söyledi. Attepe, sektörde ‘mekanik kıyma’ olarak bilinen yöntemin ciddi şekilde kullanıldığını belirterek “Bazen kemiğin kendisini bile ezerek karışım haline getiriyorlar. Yani çöpe atılması gereken ne varsa insanlara yediriyorlar” dedi.

BAKLAVADA FISTIK YERİNE BEZELYE

- Kakaolu ürünler: Kakaolu fındık kremasında kakao yerine keçiboynuzu tozu, kakao yağı yerine margarin kullanılıyor.
- Tatlı: Baklava ve kadayıfın içine fıstık yerine bezelye konuyor.
- Helva: İçine beyaz susam yerine Sudan’dan ithal edilen ucuz siyah susam konuluyor.
- Bakliyat: Kalitesiz bulgura boya katıp rengi değiştiriliyor, pirinç türleri birbirine karıştırılıyor.

KIRMIZI VE BEYAZ ETİN İÇİNDE YOK YOK!

Özellikle lokantalar ve büfeler et ve hazır kıymadaki sahteciliğin en yoğun görüldüğü alanlar. Burada yöntem şöyle işliyor: Et terbiye edilirken su katılarak ağırlaştırılıyor. Bu et tencereye girdiğinde ağırlığının yaklaşık yüzde 20’sini kaybediyor. Dana kıymaya tavuk kıyması, tavuk sakatatı, boyanmış iç yağ katılıyor. Hazır yemek sektöründe kullanılan kıymalarda dana etine kanatlı eti, at-eşek eti, yabancı doku, iç organ karıştırılıyor. Gayri sıhhi koşullarda üretilen ya da saklanan salam ve sosis gibi ürünlerde Salmonella ve Listeria adı verilen virüsler üreyebiliyor. Şubat ayında çıkan yönetmelikle işlenmiş et sektöründe, beyaz et karışımlı ürünlerin yapılması yasaklandı. Denetimler artırıldı buna karşın hala “mekanik kıyma” işlemi sürüyor.

CEZA ÖDEYİP ÜRETİME DEVAM EDENLER VAR

Gıda Güvenliği Hareketi Başkanı Kemal Özer de şu bilgileri verdi: “Türkiye’de temel problem cezaların caydırıcılıktan uzak olması. Hileli üretim yapan firmalar 10-12 bin liralık para cezasını ödedikten sonra tekrar üretimine devam ediyor. Çünkü bu firmaların günlük kârı 10 bin liradan çok çok fazla. Firmaların teşhiri doğru ancak eksik uygulama. Denetimler hangi yöntemlerle, kaç kişiyle, nerelerde yapılıyorsa vatandaşa bildirilmeli.”

'TAZE' SÜSÜ VERİLMİŞ ÇAMAŞIR SULU TAVUK!

SAHTECİLİĞİN en çok yapıldığı et ürünleri işlenmiş olanlar yani salam, sosis ve sucuk… Bu ürünlerin içine baharatla karıştırılmış soya, hayvansal etsel atıklar, akciğer gibi iç organlar, kireç suyunda soyulmuş sarımsak karıştırılıyor. Son kullanma tarihi geçmiş sucuklar yenilerin içine katılıyor. Beyaz ette ise sorun daha büyük. Tavuk dönerin içine tavuk derisi, bağırsak, paça ve sakatatlar karıştırılıyor. Bayat tavuklar çamaşır suyuyla beyazlatılarak taze görüntüsü veriliyor.