Akaryakıt'a zam kapıda

Dünyada hızla artan petrol fiyatları nedeniyle akaryakıtta ortaya çıkan zam baskısı, AKP hükümetini enflasyon ve bütçe gelir hedefleri arasında bir ikilemin ortasına attı.

Petrol fiyat artışlarını piyasaya yansıtmamak için akaryakıtın özel tüketim vergisinde (ÖTV) yaptığı indirimlerin kaybını, 18 Mayıs'taki zamla kısmen karşılayan hükümet, maliyet artışlarının sürmesi nedeniyle yeniden zam baskısıyla karşı karşıya kaldı. Petrol varil fiyatlarındaki artışların akaryakıtta yol açtığı zam baskısı, hükümeti enflasyon ve bütçe gelir hedefleri arasında ikilemde bıraktı.

Akaryakıta en son 18 Mayıs'ta yapılan ÖTV zammı; önceki indirimlerin bütçe gelirlerinde yarattığı tahribatı kısmen karşılayabilmişti. Ancak, izleyen dönemde petrol fiyatındaki artışın sürmesi nedeniyle hükümet ÖTV'yi yeniden indirmek zorunda kaldı. ÖTV indirimleri sonucunda 806.5 bin liraya kadar inen 1 litre benzinden devletin aldığı ÖTV miktarı, 18 Mayıs'taki ÖTV zammıyla 883 milyon liraya çıkarıldı. Ancak petrol fiyatı artmaya devam edince, enflasyonu azdırmamak için bunu piyasaya yansıtmayan hükümet ÖTV'yi yeniden düşürerek litrede 843.5 bin bin liraya çekti.

PETROL VE AKARYAKIT FİYATLARININ SEYRİ

IMF'nin istediği ek kaynak paketi kapsamında akaryakıta zam yapılan 27 Şubat'ta devletin 1 litre kurşunsuz benzinden aldığı ÖTV, 963.5 bin liradan 1 milyon 4 bin liraya çıkarılmıştı. Bu zamla kurşunsuz benzinin pompa fiyatı da 1 milyon 795 bin liraya yükselmişti.

Bu tarihten 18 Mayıs'a kadar olan dönemde, kurşunsuz benzinin rafineri satış fiyatı yüzde 50 artarken, ÖTV miktarı yüzde 19.7 aşağı çekilerek, bu maliyet artışı pompa fiyatına yansıtılmadı. Böylece 1 milyon 795 bin liralık pompa fiyatı aynı kaldı.

1 litre kurşunsuz benzinin rafineri satış fiyatının 361 bin 106 liradan 542 bin 341 liraya yükseldiği bu dönemde, litrede alınan ÖTV miktarı 1 milyon 4 bin liradan 806 bin 500 liraya düşürüldü. ÖTV'li fiyat üzerinden alınan KDV de 245 bin 719 liradan 242 bin 791 liraya indi. Buna göre Maliye'nin 1 litre kurşunsuz benzinden elde ettiği toplam vergi geliri yüzde 16 azalarak 1 milyon 249 bin 719 liradan 1 milyon 49 bin 291 bir liraya düştü.

18 MAYIS ZAMMI

Kurşunsuz benzinden alınan ÖTV, 18 Mayıs'ta yapılan yüzde 9.5'lik artırımla litrede 883 bin liraya yükseldi. Bu ayarlamayla 1 litre kurşunsuz benzinin KDV'si de 256 bin 561 lira oldu. Bu zamla kurşunsuz benzinin pompa fiyatı da 1 milyon 885 bin liraya yükseldi.

Ancak bu artırımlara rağmen kurşunsuz benzinin litresinden alınan toplam vergi 1 milyon 139 bin 561 lirayla, 27 Şubat'takinin 110 bin 158 lira altında kaldı.

MALİYET ARTIŞI SÜRDÜ

Söz konusu ayarlamadan sonra da kurşunsuz benzinin rafineri satış fiyatı yaklaşık yüzde 6 artarak litre başına 573.8 bin liraya yükseldi. Bayi kar paylarının da artırıldığı bu süreçte hükümet 1 milyon 885 bin liralık benzin fiyatını sabit tutabilmek için fiyat oluşumunda yer alan ÖTV miktarını 883 bin liradan 843 bin 500 liraya çekmek zorunda kaldı. Böylece 1 litre benzinden alınan KDV de 255 bin 107 liraya, toplam vergi de 1 milyon 98 bin 607 liraya düştü. Buna göre devlet 1 litre benzinden 27 Şubat'a göre yaklaşık 151 bin, son zammın yapıldığı 18 Mayıs'a göre ise 41 bin lira daha az vergi alıyor. Bu dönemde dünya piyasalarında petrolün varilinin 40 dolara ulaşması ve kurlarda yaşanan hızlı artışlar dolayısıyla TÜPRAŞ'ın rafineri satış fiyatına yaptığı artırımlar, vergi miktarlarının aşağı çekilmesi yoluyla akaryakıt pompa fiyatına yansıtılmadı. ÖTV miktarı, gelir kaybını kısmen karşılayan 18 Mayıs'taki zam dışında, rafineri satış fiyatındaki yükselişle ters orantılı biçimde sürekli aşağı çekildi. Böylece, bütçe gelirleri açısından büyük önem taşıyan akaryakıttaki ÖTV ve KDV tahsilatında hızlı düşüşler yaşandı.