Yolsuzluklara bulaşmış eski yöneticilerini görevden uzaklaştıran ve bir reform hareketiyle 100 bin üyeli örgütlerini işgalin bitimine hazırlayan Afgan sendikacıların öyküsü.
Abone olKayiz Han sendikaya çok şey borçlu
Kayiz Han daha 22 yaşında. Ama daha şimdiden bütün bir fabrikanın üretimini kontrol ediyor. Han, Kabil’in sanayi bölgesi Pul-i Çarhi’de bir oksijen fabrikasının makine müdürü.
“Bütün bunları sendikaya borçluyum“ diyor, “12 yaşındayken babam parasızlıktan beni okuldan aldı ve bu fabrikaya çırak verdi. Sonra sendikanın girişimiyle, işveren bana bu makineleri kullanmayı öğretti. Yıllar sonra, şimdi yanımda yeni bir çırak var, onu yetiştiriyorum.”
Kayiz Han’ın hayatını değiştiren, belki de kurtaran sendika, Afgan İşçileri Ulusal Birliği (NUAE). NUAE çok eski bir kuruluş ve aslında bir çeşit çatı örgütü. 1947 yılında kurulmuş. Bugün hâlâ 100 binden fazla üyesi var. Afganistan’ın hemen hemen tüm vilayetlerinde örgütlü.
Hayat kurtaran sendika
Mesela Kayiz Han’ın fabrikasında çalışan 22 işçi de sendikalı. İlk yıllarda dönemin iktidarıyla iyi ilişkiler içinde, ülkenin kalkınmasına önemli katkılarda bulunmuş. Hükümet işçilere her ay yiyecek ve malzeme yardımı yapmayı kabul edince, NUAE üyeleri iki ay gibi kısa bir süre içinde başkent Kabil’i, Bagram ilçesine bağlayan ve ülke ticaretinde stratejik öneme sahip yaklaşık 65 kilometrelik karayolunu inşa etmiş.
İlk yıllarda sendikaya sol eğilimler hâkimmiş. Özellikle de, daha sonra iktidarı ele geçiren komünist eğilimli Afganistan Demokratik Halk Partisi. Bugün bu sendika yepyeni bir yönetime sahip.
Ocak ayında yapılan bir kongreyle, 30 yıl süren acı bir süreci noktaladıklarına inanıyorlar. Çünkü komünistlerin sendikaları kendi partilerinin bir çeşit yan kuruluşu haline getirmesiyle önce birçok eyalette üyelerinin güvenini kaybeden NUAE, Mücahit grupların acımasız iç savaşı sırasında birçok üye ve yöneticisini yitirmiş.
Taliban sendikaları yasakladı
Ardından Mücahit gruplarını silahla püskürtüp ülkeyi ele geçiren Taliban, sendikaları tamamen yasaklamış, binalarını yakmış, sendikacıları bulduğu yerde imha etmiş. Ancak Karzai hükümetinin işbaşına gelmesiyle yeniden çalışmalarına izin verilmiş.
Sendika başkanına göre istihdam güvenliğin ön şartlarından biri
Son kongrede yeni başkan seçilen Dr. Kadir Marufi, “Ülkemizde çok büyük bir işsizlik sorunu var“ diyor, “Eğer bu sorun çözülebilir veya en azından hafifletilebilirse hem Afganistan, hem de uluslararası toplum daha güven içinde yaşar.“
Gerçekten de, 10 yıldır devam eden Batı işgali ve yoğun dış yardım döneminin sonunda Hindukuş Dağları’nın eteklerinde yaşanan en büyük sorun, yurt dışından ülkeye gelen büyük miktarda paranın belli ellerde toplanması ve halka akmaması. Gelir dağılımındaki büyük adaletsizlik yüzünden bir yandan halk Karzai hükümetine güvenini yitiriyor, diğer yandan da aç, yoksul ve çaresiz binlerce köylü, var olan yönetime ve yabancı askerlere karşı dağlarda savaşmaya gidiyor.
'İşçiyle patronun ortak sorunu: Hükümet'
Fakat Marufi ve arkadaşlarının işi çok zor. “Bizim işverenlerle sorunumuz yok“, diyor çalışma yasaları uzmanı Marufi, “Onların ve bizim sorunumuz ortak: Hükümet!”
Ülkede yeni bir Çalışma Yasası hazırlanıyor ama tasarıda işçi haklarından tek kelimeyle bile söz edilmiyor. NUAE bunu değiştirmeye kararlı ve işverenlerden de destek görüyor. Ama Marufi, hükümet yetkililerinin ne üst ne de alt düzeyde işlerinin gerektirdiği bilgiye sahip olmamasından, yasaları bilmemesinden şikâyetçi.
Başka sorunlar da var tabii. Örneğin, korkunç boyutlara varan çocuk emeği sömürüsü. NUAE, çocukların çalışmasının da, dilenmesinin de yasaklanmasını, bu çocukların okula gönderilmesini ve maddi yoksunluktan dolayı çocuklarını çalışmaya ya da dilenmeye zorlamaya mecbur olan ailelere maddi yardım yapılmasını talep ediyor.
Marufi, 'sorunumuz hükümet' diyor
Ülkede 10 milyon işsiz insan varken, başta Pakistan olmak üzere yabancı ülkelerden işçi getirilmesi de NUAE’nin mücadele ettiği bir diğer sorun. Marufi, bu yabancı işçilerin kaçak çalıştırıldığına işaret edip, “En azından yasallaştırsınlar o işçileri“ diyor.
Sendikanın mal varlığı ve yolsuzluk
Fakat sendikacıların en büyük sorunlarından biri, kendi içlerinde. Uzun yıllar içinde biriken mal ve mülk sayesinde NUAE sanıldığının aksine çok zengin.
Örneğin, Kabil’in en büyük otellerinden biri ve dev Amerikan Büyükelçiliği yıllardan beri bu sendikanın kiracısı. NUAE Genel Merkezi de zaten bu büyükelçilik ile çeşitli özel Amerikan güvenlik şirketlerinin arasında.
Para olan yerde, sorun da oluyor. Marufi, son yıllarda sendika yönetiminin yolsuzluklar ve şahsi zenginleşme çabaları içinde boğulduğunu anlatıyor. Ama bunun artık biteceğinden emin konuşuyor:
“Ben yolsuzluk yapmayacağım, o zaman üyelerimiz de yapmaz. Yolsuzlukla mücadele eden herkesin yaşamı tabii tehlikededir. Ama ben Müslüman’ım, ölürsem şehit olurum. O yüzden de ölmekten korkmuyorum. Yolsuzluk sorununu da ancak ölümden korkmayan biri çözer!”
ÖNCEKİ HABERLER
