Küresel piyasalarda petrol fiyatları yaz başından bu yana yüzde 40'ın üzerinde düşüş yaşasa da, Türkiye'deki akaryakıt fiyatları aynı oranda azalmadı. Neden? Enis Şenerdem araştırdı.
Abone olKüresel piyasalarda petrol fiyatları yaz başından bu yana yüzde 40'ın üzerinde düşüş yaşayıp varil başına 60 dolar seviyesinin altını test etse de, Türkiye'deki akaryakıt fiyatları aynı oranda azalmadı.
Enerji Bakanı Taner Yıldız da bu durumu kabullenerek "Benzin ve motorin, ham petrolün düşüş oranları ile beraber düşmedi" dedi.
Pazartesi günü düzenlenen Boğaziçi Enerji Kulübü toplantısında konuşan Bakan Yıldız, akaryakıt fiyatlarını belirleyen tek şeyin küresel piyasalardaki ham petrol fiyatları olmadığını vurguladı ve "Bunun vergileri, kurlarla alakalı hesaplamaları var" diye devam etti.
Petrol ne kadar, benzin ne kadar düştü?
Kuzey denizi havzasında çıkarılan ve Brent petrol olarak tanımlanan ham petrolün varil fiyatı bu yazın başında 115 dolar civarında işlem görüyordu.
Bir yandan küresel talebin beklenenden düşük kalması, diğer yandan ABD'de yeni geliştirilen kaya petrolü teknolojisi sayesinde petrol üretiminin artması hem arz, hem de talep yönünden petrol fiyatları üzerinde baskı yapmaya başladı.
Böylece geçen 6 ay içerisinde ham petrolün varil fiyatı da 63 dolar seviyesine kadar geriledi ve yüzde 45'lik düşüş yaşadı.
Aynı dönemde Mayıs ayında 5 TL civarında olan benzinin litre fiyatı sadece yüzde 14'e varan bir düşüşle 4,30 TL'ye kadar indi.
Neden petroldeki düşüş doğrudan yansımıyor?
Akpet'i Rus petrol şirketi Lukoil'e sattıktan sonra Aytemiz ailesi tarafından kurulan Aytemiz Petrol'ün Genel Müdürü Ahmet Eke, petrol fiyatlarının akaryakıt fiyatlamasının sadece küçük bir bölümünü etkileyebildiğini söylüyor.
"Bunun basit bir matematiği var. Akaryakıt fiyatının sadece küçük bir bölümünü ham madde fiyatı belirliyor. Kalanı vergi" diyen Eke, akaryakıt ürünleri üzerindeki vergi yükünün yüzde 65'ler civarında olduğunu söylüyor.
Eke bu nedenle de petrol fiyatlarında yaşanan düşüşün Türkiye'deki akaryakıt fiyatlarının sadece küçük bir kısmını etkileyebildiğini söylüyor.
Eke "Bu, devletin gelir toplama konusundaki bir tercihidir" diyerek devam ediyor.
Vergilerin yanı sıra petrolün pompa fiyatını etkileyen başka masraflar da var: Örneğin petrolü işleyip akaryakıta dönüştüren rafinerinin payı ya da ithalat sigorta masrafı.
Eke, böyle olunca akaryakıt dağıtımcılarının kâr marjlarının da baskı altında kaldığını ifade ediyor.
Ne kadar vergi alınıyor?
Benzinde uygulanan sabit Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) litre başına 2,18 TL düzeyinde. Motorinde ise bu oran 1,59 TL.
Bunun dışında bir de Katma Değer Vergisi var. Bu oran ise yüzde 18 olarak uygulanıyor.
Petrol fiyatının düşmesiyle benzine indirim gelse dahi ÖTV'nin sabit kalması sonucu akaryakıt üzerindeki vergi yükü de otomatik olarak artıyor.
Eke, bu oranın şu anda yüzde 65'ler civarında olduğunu ifade ediyor.
Türkiye'nin dünyadaki yeri ne?
Yüksek sabit masraflar, Türkiye'nin dünyanın en pahalı benzininin tüketildiği ülkeler liginde üst sıralarda yer almasına neden oluyor.
Bloomberg haber ajansının dünya akaryakıt fiyatları verilerine göre, Türkiye yılın dördüncü çeyreğinde en pahalı benzinin tüketildiği ülkeler sıralamasında litre başına 2,23 dolarla Norveç'in ardından ikinci sıraya yükseldi.
Bundan altı ay önce, yani 2014'Ün ikinci çeyreğinde Türkiye en pahalı benzin listesinde dokuzuncu sıradaydı.
Geçen altı ay içerisinde her ne kadar akaryakıt fiyatları ucuzlamış olsa da, diğer ülkelerde bu fiyat düşüşü Türkiye'ye kıyasla daha hızlı oldu.
Mayıs ayında Türkiye'den daha pahalı benzin tüketen Danimarkalılar, Yunanlar ya da Belçikalılar bugün daha ucuza benzin alabiliyor.
Benzinin litre fiyatının en pahalı olduğu ülkeler (Aralık itibariyle, $)
Akaryakıt firmaları marjlarını mı koruyor?
Petrol fiyatlarının geri çekildi dönemlerde sıklıkla gündeme gelen bir iddia da akaryakıt dağıtımı yapan firmaların petroldeki düşüşü tüketiciye tam olarak yansıtmadığı oluyor.
Aytemiz Petrol Genel Müdürü Ahmet Eke ise durumun sanıldığı gibi olmadığını ifade ederek, "Avrupa'daki dağıtıcı firmaların ortalamasının biraz üzerinde kâr marjlarında kalmış olabiliriz ama bu oranlar çok cüzi" diyor.
Kâr marjlarını Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu'nun kendilerinden istediği gibi litre başına elde edilen kâr üzerinden hesapladıklarını söyleyen Eke, "Buradaki marj artışı 1 kuruş, iki kuruş. Petrol fiyatı ne kadar düşerse biz aynı oranda tüketiciye yansıtıyoruz" diyor.
ÖNCEKİ HABERLER
