4.8 milyar dolar atlılarla mı geldi?

Türkiye’ye bir ayda 4.8 milyar $ kaynağı belirsiz döviz girdi. Bankacılar “Adres Suriye” diyor. Güneydoğulu işadamları ise sınıra saldıran atlıların bavulla getirdiği paralardan bahsediyor

İNTERNET HABER- Türkiye’ye bir ayda 4.8 milyar $ kaynağı belirsiz döviz girdi. Bankacılar “Adres Suriye” diyor. Güneydoğulu işadamları ise sınıra saldıran atlıların bavulla getirdiği paralardan bahsediyor

"İstatistiksel bir konu ama spekülasyon üretmeye de son derece yatkın..." diyen Taraf ekonomi müdürü Oğuz Karamuk, köşesinde temmuz 2013 cari açık rakamlarını analiz eden bir yazı kaleme aldı. İşte o yazıdan çarpıcı bölümler:

HESAPLAMA HATALARINDAN OLUYOR

"Merkez Bankası’nın her ay düzenli olarak yayınladığı ödemeler dengesi istatistiklerinde yer alan, Net Hata ve Noksan (NHN) kalemi ülkeye nereden geldiği ya da nasıl çıktığı belli olmayan (kayıtdışı) dövizleri ifade ediyor.

Banka, bu rakamları temelinde ülkenin döviz rezervlerine bakarak hesaplıyor. Kayda geçmiş tüm döviz giriş ve çıkışları bir kenara yazıyor, rezervlerde fazla varsa “kaynağı belirsiz para girişi oldu”, açık varsa “çıkışı oldu” diyor.

Kaynağı belirsiz para giriş ve çıkışları hesaplama hataları (Sınır ticareti ve turizm gelirlerinin eksik hesaplanması) ya da konjonktürel (Irak savaşı gibi) nedenlerden kaynaklanabiliyor.

PARA GİZEMLİ HALE GELİYOR

Para giriş-çıkışının nereden kaynaklandığının tam olarak açıklanamaması, Merkez Bankası’nın ödemeler dengesi istatistiklerinde sıradan bir istatistik olan NHN’yi gizemli hale getiriyor. Kamuoyu bu konuyu çeşitli gelişmelerle birleştirip senaryolar da üretiyor. Bunların bazılarında gerçeklik payı da bulunuyor.

İşte böylesine çekici ve kritik bir istatistik verisi olan NHN rakamı, Merkez Bankası’nın dün açıkladığı veriye göre bu yılın Temmuz ayında 4 milyar 801 milyon dolarla tarihi rekor kırdı. Yıllık olarak 1984, aylık olarak ise 1991’den bu yana düzenli açıklanan NHN rakamı, bundan önce Eylül 1998’de 4 milyar 498 milyon dolarla rekor kırmıştı. Rusya krizinin yaşandığı 1998’de, kayıt dışı gelen bu para, Türkiye’de hemen hiç durmadı. Bir ay sonra yani Ekim 1998’de 4 milyar 855 milyon dolarlık çıkış gerçekleşti. Ve bu para giriş çıkışları Türkiye piyasalarında hızlı dalgalanmalara yol açtı.

KAÇAK MAZOT PARASI

Peki temmuz ayındaki kaynağı belirsiz rekor para girişi nereden kaynaklanıyor. Bankacılara göre birkaç neden var...

Birinci ve en önemli neden Suriye’de yaşanan iç çatışmaların ardından ortaya çıkan ve milyarlarla ifade eden kaçakçılık pazarı.

Genelkurmay’ın verdiği bilgiler, 870 kilometrelik Suriye sınırından atlı, arabalı ve yaya olarak binlerce kişiden oluşan kaçakçı gruplarının Türkiye’ye girmek için defaten denemeler yaptığını gösteriyor.

Diğer taraftan, gazetemizde aslında bu grupların bir sınır güvenlik elemanlarını yanıltmak için bir aldatmaca olduğunu... Kaçakçı gruplarının bir çeşit ‘Hilal taktiği’ yöntemiyle atlı kaçakçıları kullanıp, askerlerin dikkatini çektikten sonra gecede yaklaşık bin 500 ton mazotu Türkiye’ye soktuğunu...

Söz konusu mazotun piyasa değerinin günlük 6.3 milyon lira, yıllık 1 milyar doları aştığını... Kaçak miktarının Güneydoğu ve Akdeniz’de satılan toplam akaryakıt miktarının yüzde 17’sine ulaştığını da yazmıştık. Bu paralar sonuç olarak kendilerine en yakın gelişmiş bir pazarda satın alma gücü ya da tasarrufa dönüşerek sisteme giriyor.

ARAP YARDIMLARI GELİYOR

Kuşkusuz Suriye’deki iç savaşın yarattığı kayıtdışı ekonomi mazot kaçakçılığından ibaret değil. Örneğin, Özgür Suriye Ordusu’na Arap ülkelerinden verilen nakit maddi destek de eninde sonunda harcamaya ve mal tedariki yoluyla sisteme giriyor. Şam’dan gelen bilgiler de şehir ekonomisinin tüm yaşanan savaşa rağmen belirttiğimiz kayıt dışı paralarla hareketli günler yaşadığını doğruluyor. Bu bilgiler Türkiye ile Suriye arasında önemli bir kayıt dışı para trafiği olduğunu gösteriyor. Kaynağı belirsiz para girişinde bir başka etken ise Türkiye vatandaşlarının kurlardaki yükselişler nedeniyle yastık altı dövizlerini sisteme sokması. Aslında bu sık yaşanan bir durum. Kurlar düşük olunca birkaç bin dolar alım evine götüren bireysel tasarruf sahipleri, tersi durumda dövizini bozduruyor. Nitekim temmuz ayında doların 1.95 sınırını geçmesi bu alandan sisteme döviz girişini de desteklemiş gözüküyor.

SURİYE'Lİ ZENGİNİN PARASI TÜRKİYE'DE

Rakamların açıklanmasının ardından Güneydoğulu bir işadamı dostumuzu aradık, Suriye’yle kayıtdışı ticaretin ne boyutta olduğunu, nasıl işlediğini öğrenmek için. “Ben orayla iş yapmıyorum, ama yapan tanıdıklar var” deyip bir saat sonra geri döndü. Sistemin nasıl işlediğini tanıdıklarından öğrenip şöyle anlattı. “Sınırın iki tarafında dövizciler var. Birbiriyle anlaşmışlar. Kapalıçarşı misali sözle işleyen bir sistem. Bunlar dövizleri bavulla getirip, götürüyor. Para transferleri bu şekilde gerçekleşiyor. Ayrıca tüm Suriye sınırı boyunca, sınır kapıları Özgür Suriye Ordusu ve PYD’nin kontrolünde. Artık buralarda kayıt tutulmuyor. Mal giriş çıkışı serbest. Suriye’ye giden yardımları bile sınırdan içeri sokup iç piyasada satıyorlar. Ellerine geçen para yine Türkiye’ye geliyor. Bunun dışında Suriyeli zenginler paralarını güvenli liman olarak Dubai ve Türkiye’ye getiriyormuş. Bu paralar bölgede ve İstanbul’da büyük miktarlarda banka şubelerine yatırılıyormuş.”