23 Ağustos 2011 Basın Özeti

Libya'daki isyancıların 'başarısında' dış müdahalenin rolü ve ayaklanmanın bölgeye olası etkileri.

Libya'daki gelişmeler bugün de tüm gazetelerde manşetlerde yer alıyor.

42 yıldır iktidarda bulunan Kaddafi'nin devrilmesi halinde yaşanacak süreç ve ayaklanmasının bölgeye etkisiyle ilgili yorumlar öne çıkıyor.

Financial Times, başyazısında Libya'da ayaklanmanın son aşamasına geldiği belirterek, muhalefetin Kaddafi sonrasındaki dönemi planlaması gerektiğine dikkat çekiyor.

'Başlangıcın sonu'

Yazıda özetle şöyle deniyor:

"Daha birkaç ay önce silahlı destekçilerine Libya'yı ev ev temizlemeleri çağrısında bulunan diktatör şimdi izini kaybettirdi. Kaddafi ele geçirilmedikçe ve silahlı adamları çatışmaya devam ettiği sürece sevinç gösterisi yapmak için erken. Ama sonuç belli gibi görünüyor. İsyancıların Trablus'a girmesinden sonra Yeşil Meydan'da başlayan sevinç gösterileri, rejimin sonunun geldiğine şüphe bırakmıyor."

"Ülkenin siyasi geleceği, Kaddafi ve destekçilerinin yargı önüne çıkarılması Libyalıların elinde. Ülkeyi Kaddafi'nin baskıcı idaresinden kurtarmak 'başlangıcın sonu' belki ama muhalefet şimdi Libyalıların hasretle bekledikleri özgürlüğü tesis edecek ve itibarlarını geri verecek bir devlet yaratmalı."

Başyazının devamında, ülkenin yeniden kaosa sürüklenmemesi için NATO'nun sivilleri korumak amacıyla bir süre daha hava desteği sağlamaya devam edebileceği ve Birleşmiş Milletler'in Libyalılardan talep gelmesi halinde burada bir çokuluslu istikrar gücü konuşlandırabileceği belirtiliyor ve şöyle deniyor:

"Geçiş dönemi kolay olmayacak. Kaddafi sonrası dönemde Libya, halkı bir arada tutacak bir ulusal kimlikten yoksun olacak. Ehil bir devlet idaresi de olmayacak. En önemli zorluklardan biri ülkenin doğusuyla batısı arasında güvenin tesis edilmesi."

Independent da başyazısında Libya'da güçlükle başarılan devrimin geniş bir coğrafyada önemli sonuçlar doğurabileceğini belirtiyor. Gazete, "Libya ısrarlı bir halk hareketinin en kök salmış otokratları bile devirebileceğini gösterdi" diyor:

Müdahalenin rolü

"Libya'nın içinde ve dışında Trablus'taki değişimin dış müdahaleyi haklı çıkardığını söyleyenler olacaktır. En azından eskiye göre bu görüş biraz daha ikna edici görünüyor. Ruanda soykırımının önlenememesi ve Irak'taki hatalardan sonra Libya müdahalesi, dış gücün başarıyla kullanıldığı, Sierra Leone ve Kosova örneklerinin yanında yer alabilir."

"Ama şimdiden böyle bir paralellik kurmak işleri basite indirgemek olabilir. Zira henüz garanti değil ama Libya bir başarı öyküsü olsa bile bunun ne ölçüde NATO'nun hava desteği, ne ölçüde Libyalıların çabalarıyla gerçekleştiği uzun süre tartışılacak."

Libya'daki değişimin kısa vadede Batı'da da önemli sonuçları olacağını, isyancıların başarısının Londra, Paris ve Washington'u rahatlatacağını belirten gazete, bu sonucun, bu tür operasyonların maliyetinin daha çok Avrupa hükümetleri tarafından üstlenildiği yeni transatlantik ilişki biçimine itirazları azaltabileceğini vurguluyor.

Independent'ın başyazısı şöyle noktalanıyor:

"Ama Libya'daki değişimin en önemli etkisi Arap dünyasında görülebilir. Kapı komşuları Mısır'da halk kendi ayaklanmalarının sonuna kadar gidip gitmediğini sorgulayabilir, Yemenliler ve Bahreynliler yeniden mücadeleye teşvik edilebilir ve Suriye rejimi üzerindeki baskı daha da artabilir. Esad hükümetinin tehlikede olmadığını söylemeye devam edebilir ama Libya'daki coşkuyu gören muhalifleri aynı görüşte olmayacak."

'Arap Baharı yıllarca sürecek'

Independent yazarı Robert Fisk, isyancıların Trablus'a girmesinden sonra hala iktidarda olan Arap despotların uykusuz geceler geçirmeye başladığını yazıyor. Yazar şöyle diyor:

"Trablus'u kurtaranlar, ne zaman Şam'ı, Halep'i Humus'u, Amman'ı, Kudüs'ü Bahreyn'i ve Riyad'ı kurtaranlara dönüşecek. Arap Baharı, Yazı, Sonbaharı, eski sömürgelerin değişmeden durduğunu göstermekle kalmadı, her devrimin kendine has özellikleri olduğunu ortaya koydu. Ayaklanmanın başlangıcında Seyfülislam Kaddafi, Libya'nın Tunus ve Mısır'a benzemediğini, iç savaş çıkacağını, sokakların kan gölüne döneceğini söylemişti. Öyle de oldu."

"Şimdi kristal küreye bakarak şunu söyleyebiliriz. Arap Baharı yılarca sürecek. Libya Orta Doğu'da bir süper güç olacak. NATO'nun kendilerini "kurtaran bombardımanın bedeli olarak ekonomik işgale girişmezsek tabii."

Libya'nın özgürlükleriyle Cezayir ve Fas'ı etkileyebileceğini belirten Independent yazarı Robert Fisk, "Kaddafi'nin akli dengesinin yerinde olmadığını düşünen Körfez ülkeleri, Libya liderinin gidişinden bir dereceye kadar mutlu olacak. Ama despot Arap liderleri devirmek, seçilmemiş Arap liderleri denkleme dahil edince tehlikeli bir oyuna dönüşebilir." diyor.

'Ders çıkarılmayacak'

Guardian yazarı Brian Whitaker ise Libya'daki gelişmeler sonrasında Arap liderlerin ne uykusuz kalacağını ne de buradan ders çıkaracağını savunuyor:

"Suriye'de Beşar Esad, bir ölçüde haklı olarak NATO müdahale etmediği sürece iktidarının güvende olduğunu düşünebilir. Libya, Devlet Başkanı Ali Abdullah Salih'in istifaya yanaşmadığı Yemen'le çok benzerlik göstermeyebilir. Arap jeopolitiğinde Irak ve Mısır'ın aksine Libya en önemsiz ülkelerden biri. Ne yapacağı kestirilemeyen Kaddafi'nin ve tuhaflıklarının yokluğunda Libya gelecekte gündemden düşebilir."

"Libya devriminin etkisinin daha fazla hissedileceği yer Orta Doğu'dan ziyade Kuzey Afrika'dır. Devrim bloğu oluşturan Mısır, Tunus ve Libya, Cezayir ve Fas'ı kendisini sorgulamaya itebilir. Uzun vadede, Libya'nın etkisi muazzam da olabilir çok az da. Bu, üç eski diktatörlükte nasıl bir yönetim modeli kurulacağına bağlı."

'Siyasi baskı, ekonomik şımartılmışlık'

Guardian yazarı Jonathan Steele, Batı'nın desteğine aşırı bağımlı olmaları nedeniyle Libya'nın yeni yöneticilerinin meşruiyetlerini tesis etmelerinin kolay olmayacağına dikkat çekiyor.

Aynı gazetenin başyazısında bu ülkenin petrole bağımlılığının, turizmde, petrolde ve tarımda her işin yabancılara yaptırıldığı sorunlu bir toplumsal yapı yarattığı, Libyalıların siyasi baskı görmelerine karşın ekonomik olarak şımartıldıkları, ekonomideki kötü alışkanlıkların siyasi ilerlemeyi baltalayabileceği belirtiliyor.